Çin Xalq Respublikasi yaxud Çin, köhnə mənbələrdə Xita — Şərqi Asiyada yerləşən tək partiyali unitar dövlətdir. Çin Kommunist Partiyasi tərəfindən idarə olunan ölkə 22 əyalət, beş muxtar bölgə, dörd birbaşa idarə olunan bələdiyyə (Pekin, Tyantszin, Şanxay və Çuntsin) həmçinin Honkonq və Makao xüsusi inzibati bölgələrindən ibarətdir.Çin Xalq Respublikasi sahəsinin böyüklüyünə görə dünyanin 3-cü ölkəsidir. Əlverişli və geosiyasi mövqeyə malik olmaqla Mərkəzi və Şərqi Asiyada yerləşir. Çin Xalq Respublikasi şimal-şərqdən və şimal-qərbdən 3645 km məsafədə RF ilə, şimal-şərqdən 1416 km məsafədə Şimali Koreya ilə şimal-qərbdən-1533 km məsafədə Qazaxistanla, qərbdən-523 km məsafədə Pakistanla, 414 km-Tacikstanla, 76 km-Əfqanistanla, cənub-qərbdən 3380 km məsaəfədə Hindistanla, 2185 km məsafədə Myanma ilə, 1281 km məsaəfədə Vyetnamla, 1236 km məsafədə Nepalla, 470 km məəsafədə Butanla, 423 km məsafədə Laosla, şimaldan 4673 km Monqolustanla, cənub -şərqdən Aominla (Makao) 34 km məsafədə sərhədə malikdir.Şimali Çin ovaliği ərazisindən keçən Sari çay hövzəsi insanlar tərəfindən ilk dəfə məskunlaşmiş yerlərdən biri hesab olunur. Eramizdan əvvəl 21-ci əsrdən etibarən minilliklər boyunca Çin yarim əfsanəvi Sya sülaləsi və digər irsi monarxiyalar və xanədanliqlar tərəfindən idarə olunmuşdur. Eramizdan əvvəl 3-cü əsrdə Tsin sülaləsi digər xanədanliqlara qalib gələrək vahid Çin imperiyasinin əsasini qoymuşdur. Onlarin ardinca hakimiyyətə gələn və eramizdan əvvəl 206-ci ildən eramizin 220-ci ilinə qədər ölkəni idarə edən Han sülaləsinin zamaninda kağiz və kompas kəşf olunmuş, kənd təsərrüfati və tibb sahələrində irəliləyiş qeydə alinmişdir. Tan sülaləsinin hakimiyyəti dövründə (618–907) isə barit və çap etmənin kəşf olunmasi nəticəsində Dörd böyük ixtira tamamlandi. Tan mədəniyyəti Böyük İpək yolu sayəsində Mesopotamiya və Afrika buynuzuna qədər geniş ərazilərə yayilmişdir. 1912-ci ildə baş vermiş Tsinxai inqilabi nəticəsində xanədanliq hakimiyyətinə son qoyuldu və Tzin sülaləsi hakimiyyətdən düşdü. Çin vətəndaş müharibəsi 1949-cu ildə ölkənin parçalanmasi ilə nəticələndi. Ölkənin qitə hissəsində Çin Kommunist Partiyasinin rəhbərliyi ilə Çin Xalq Respublikasinin qurulduğu bir vaxtda Tayvan adasinda Homindan partiyasinin rəhbərliyi altinda Çin Respublikasinin yaradildiği elan olundu. Hal-hazirda da Çin Xalq Respublikasi və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən məhdud səviyyədə taninmiş Çin Respublikasi arasindaki münaqişə davam edir.1978-ci ildə Çində qəbul edilmiş iqtisadi islahatlar nəticəsində Çin iqtisadiyyati hər il orta hesabla 6 faizlik artimla dünyanin ən tez böyüyən iqtisadiyyatidir.[4] 2016-ci ilə olan məlumata əsasən ÜDM-nin həcminə görə dünyada ikinci, aliciliq qabiliyyəti pariteti göstəricisinə görə isə ilk yeri tutmuşdur.[5] Çin, həmçinin dünyada ən böyük ixracatçi və ikinci ən böyük idxalatçi hesab olunur.[6] Ölkə hazirda nüvə dövləti olaraq taninir və dünyanin ən böyük ordusuna sahibdir.[7] Çin Xalq Respublikasi BMT Təhlükəsizlik Şurasinin daimi üzvüdür. Çin Şanxay Əməkdaşliq Təşkilati, Dünya Ticarət Təşkilati, Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşliği, BRICS və G20 də daxil olmaqla bir çox təşkilatin aparici üzvüdür. Ölkə dünya miqyasinda potensial super güc hesab olunur.Çin ərazisindəki quldarliq quruluşu eramizdan əvvəl 21ci yüzillikdə Şia (Xia) sülaləsinin qurulmasi ilə başlanir. Sonraki Şanq (Shang) (e.ə 16–11-ci yüzilliklər) və Qərbi Cou (Zhou) (e.ə 11ci yüzillik — e.ə 770-ci il) dövründə quldarliq sistemi daha da gücləndi. Bundan sonra quldarliq quruluşu İlkbahar və Sonbahar dövrü sonra da Vuruşan Padşahliqlar dövründə (vəya Şərqi Cou dövrü, e.ə 770 — e.ə 221) tədriclə feodalizm quruluşu ilə əvəz olunmağa başladi. Eramizdan əvvəl 221-ci ildə Çin xanədaninin ilk imperatoru Tsin Şi Xuandi Vuruşan Padşahliqlar dövründəki müstəqil dövlətləri vahid Çin süaləsi ətrafinda birləşdirdi. Bu Çin tarixindəki ilk çox etnik qruplu, mərkəzi feodal dövlət idi. 1840-ci ilindəki Tiryək müharibələri zamani Çin artiq 2000 illik feodal dövlət idi.20 il davam edən "Sarisariqlilar" üsyani və digər amillər Çinin zəifləməsinə, Xan sülaləsinin devrilməsinə səbəb oldu. III əsrin əvvəllərində Çin xirda dövlətlərə parçalandi. Qədim Çin imperiyasinin yerində bir-biri ilə düşmənçilik edən bir neçə dövlət yarandi. Bu zaman şimaldan türk xalqlarinin hücumlarinin arasi kəsilmirdi. Dağiniq halda olan Çin bu hücumlarin qarşisini almaqda çətinlik çəkirdi.Çin Xalq Respublikasi (ÇXR) yaxud Çin, köhnə mənbələrdə Xita (Köhnə Azərbaycanca: خطا)[2] — Şərqi Asiyada yerləşən tək partiyali unitar dövlətdir.[3] Çin Kommunist Partiyasi tərəfindən idarə olunan ölkə 22 əyalət, beş muxtar bölgə, dörd birbaşa idarə olunan bələdiyyə (Pekin, Tyantszin, Şanxay və Çuntsin) həmçinin Honkonq və Makao xüsusi inzibati bölgələrindən ibarətdir.Çin Xalq Respublikasi sahəsinin böyüklüyünə görə dünyanin 3-cü ölkəsidir. Əlverişli və geosiyasi mövqeyə malik olmaqla Mərkəzi və Şərqi Asiyada yerləşir. Çin Xalq Respublikasi şimal-şərqdən və şimal-qərbdən 3645 km məsafədə RF ilə, şimal-şərqdən 1416 km məsafədə Şimali Koreya ilə şimal-qərbdən-1533 km məsafədə Qazaxistanla, qərbdən-523 km məsafədə Pakistanla, 414 km-Tacikstanla, 76 km-Əfqanistanla, cənub-qərbdən 3380 km məsaəfədə Hindistanla, 2185 km məsafədə Myanma ilə, 1281 km məsaəfədə Vyetnamla, 1236 km məsafədə Nepalla, 470 km məəsafədə Butanla, 423 km məsafədə Laosla, şimaldan 4673 km Monqolustanla, cənub -şərqdən Aominla (Makao) 34 km məsafədə sərhədə malikdir.Şimali Çin ovaliği ərazisindən keçən Sari çay hövzəsi insanlar tərəfindən ilk dəfə məskunlaşmiş yerlərdən biri hesab olunur. Eramizdan əvvəl 21-ci əsrdən etibarən minilliklər boyunca Çin yarim əfsanəvi Sya sülaləsi və digər irsi monarxiyalar və xanədanliqlar tərəfindən idarə olunmuşdur. Eramizdan əvvəl 3-cü əsrdə Tsin sülaləsi digər xanədanliqlara qalib gələrək vahid Çin imperiyasinin əsasini qoymuşdur. Onlarin ardinca hakimiyyətə gələn və eramizdan əvvəl 206-ci ildən eramizin 220-ci ilinə qədər ölkəni idarə edən Han sülaləsinin zamaninda kağiz və kompas kəşf olunmuş, kənd təsərrüfati və tibb sahələrində irəliləyiş qeydə alinmişdir. Tan sülaləsinin hakimiyyəti dövründə (618–907) isə barit və çap etmənin kəşf olunmasi nəticəsində Dörd böyük ixtira tamamlandi. Tan mədəniyyəti Böyük İpək yolu sayəsində Mesopotamiya və Afrika buynuzuna qədər geniş ərazilərə yayilmişdir. 1912-ci ildə baş vermiş Tsinxai inqilabi nəticəsində xanədanliq hakimiyyətinə son qoyuldu və Tzin sülaləsi hakimiyyətdən düşdü. Çin vətəndaş müharibəsi 1949-cu ildə ölkənin parçalanmasi ilə nəticələndi. Ölkənin qitə hissəsində Çin Kommunist Partiyasinin rəhbərliyi ilə Çin Xalq Respublikasinin qurulduğu bir vaxtda Tayvan adasinda Homindan partiyasinin rəhbərliyi altinda Çin Respublikasinin yaradildiği elan olundu. Hal-hazirda da Çin Xalq Respublikasi və beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən məhdud səviyyədə taninmiş Çin Respublikasi arasindaki münaqişə davam edir.1978-ci ildə Çində qəbul edilmiş iqtisadi islahatlar nəticəsində Çin iqtisadiyyati hər il orta hesabla 6 faizlik artimla dünyanin ən tez böyüyən iqtisadiyyatidir.[4] 2016-ci ilə olan məlumata əsasən ÜDM-nin həcminə görə dünyada ikinci, aliciliq qabiliyyəti pariteti göstəricisinə görə isə ilk yeri tutmuşdur.[5] Çin, həmçinin dünyada ən böyük ixracatçi və ikinci ən böyük idxalatçi hesab olunur.[6] Ölkə hazirda nüvə dövləti olaraq taninir və dünyanin ən böyük ordusuna sahibdir.[7] Çin Xalq Respublikasi BMT Təhlükəsizlik Şurasinin daimi üzvüdür. Çin Şanxay Əməkdaşliq Təşkilati, Dünya Ticarət Təşkilati, Asiya-Sakit Okean İqtisadi Əməkdaşliği, BRICS və G20 də daxil olmaqla bir çox təşkilatin aparici üzvüdür. Ölkə dünya miqyasinda potensial super güc hesab olunur.